凡新产妇人,气血大损,诸事必须保重,切不可恃健劳碌,致内伤外感,六淫七情诸症,为患莫测。故产后症,先以大补气血为主,虽有他症,以末治之。或欲去邪,必兼补剂为当,不宜专用峻厉,再损血气也。
或问产后症,丹溪云:当大补气血为主,虽有杂症,以末治之。又云:产后中风,切不可作中风治,用风药。然则产后不问诸症,悉宜大补气血乎?曰:详主末二字,其义自明。虚而无他症者,合宜大补气血自愈;或阴虚而感冒风寒者,补气血药带驱风之剂;或因脾虚而食伤太阴者,补气血加消导之剂;或因淤血,恶露未尽而恶寒发热者,必先逐其淤血,然后大补。经曰:有本而标之者,有标而本之者。又曰:急则治标,缓则治本。丹溪之主末二字,即标本之意也。
新产妇脉诀歌:新产之脉缓滑宁,实大弦急死来侵;俱要沉重小者吉,忽然坚牢命不停;寸口涩疾不调死,沉细附骨不绝生;审看此疾分明记,方知医者有神灵。
大凡新产之后,血气衰弱,脉必沉细缓滑为正,实大弦牢坚急不调为反。正则吉,反则凶。
产后切勿侧卧,免致败血流经。若流至膝,轻则无妨,重则生痈,其症难愈,岂可不慎也哉!
才生产时,切戒饮酒,脏腑皆虚,不胜酒力,多致眩晕,宜用黑豆炒出烟,同羌活入酒煎饮之,避风邪、养气血、下恶露、行乳脉也。
产妇胞衣不下,恶露不尽,攻冲心腹刺痛,或血晕神昏,眼黑,口噤,宜服黑神散。若临产难生,及胞衣不下,血晕不省人事者,败血冲攻,心腹刺痛,语言狂妄,困顿垂死,宜用琥珀黑龙丹。若败血攻心迷晕,或胞衣不下,胎死腹中,垂危者,但心头暖,急以童便调花蕊石散服之,不能服者灌之。若胞衣不下,寒热腹痛,以五个散去茯苓、麻、桔主之。
花蕊石散 花蕊石(一斤, 透,轻者为上) 硫黄(四两)
上二味拌匀,入瓦罐内,将泥固口,候干、放砖上,以炭火 经宿,候冷取出,为末,童便调服。
因堕胎,胞衣不出,及胎死腹中,宜牛膝散,或大黄醋熬成膏,为丸,醋汤下。