临蓐
严寒天气,血凝产道,儿不能生,谓之冻产;盛暑时月,热气逼蒸,昏晕如醉,而不能生者,谓之热产;月份不足谓之半产;有胎即堕,谓之小产;坐草太早,努力过多,儿身倒运不转,先露足者,谓之逆产;先露手者,谓之横产;儿头或注一边者,谓之偏产;若脐带绊住儿肩,谓之凝产;倘子肠先出,名盘肠产;或腹痛时作时止,浆水淋漓,名曰试产;临产坐着一物,抵住儿头,不能生动,谓之坐产。此皆不明生育之理,临产仓皇,致有此等,保产者能不预为讲明乎?
偷生与村姑等妇,无难产者,有妊时运动不惜,临产又不能不忍故也。
《金匮要略》曰:新产妇人有三病:一者病痉,二者病郁冒,三者大便难。皆因气血虚耗,内亡津液,肠胃干涸,故有此症。其脉微弱,呕不能食,大便坚,头汗出。如此者,血虚而厥上,故冒;冒欲解,故大汗出;以血虚下厥,孤阳上出,故头汗出。所以产妇喜汗出者,亡阴,血虚阳盛,故当汗出;阳盛阴虚,所以大便坚,呕而不能食也。
难产者,以白芷散治之。甚者,不过再服。
白芷散 百草霜 白芷
为末,用童便、酒煎,热服。
凡交骨不开,产门不闭,子宫不收三证,皆由元气素弱,胎前失于调理,致血气不能运耳。然交骨不开者,阴血虚也,佛手散加龟版;产门不闭者,气血虚也,十全大补汤加五味子收之;子宫不收者,补中益气加醋炒白芍、五味子。
如初产,肿胀,痛而不闭者,补中汤加半夏、茯苓以健脾,使元气复而诸疾自愈,切忌寒凉之剂。
又曰,交骨不开者,阴气虚也。龟为至阴,则交错相解,故用之。