垦令第二
重刑而连其罪,则褊急之民不斗,很刚之民不讼 ,怠惰之民不游费资之民不作,巧谀恶心之民无变也。五民者不生 于境内,则草必垦矣。
使民无得擅徙,则诛愚乱农之民无所于食而必农 。愚心躁欲之民壹意,则农民必静。农静,诛愚乱农之民欲农,则草 必垦矣。
均出余子之使令,以世使之,又高其解舍,令有 甬,官食●,不可以辟役。而大官未可必得也,则余子不游事人。余 子不游事人,则必农,农则草必垦矣。
国之大臣诸大夫,博闻辨慧游居之事,皆无得为 ;无得居游于百县,则农民无所闻变见方。农民无所闻变见方,则知 农无从离其故事,而愚农不知,不好学问。愚农不知,不好学问,则务疾农。知农不离其故事,则草必垦矣。
令军市无有女子,而命其商;令人自给甲兵,使 视军兴。又使军市无得私输粮者,则奸谋无所于伏。盗输粮者不私稽 。轻惰之民不游军市,盗粮者无所售。送粮者不私,轻惰之民不游军市,则农民不淫,国粟不劳,则草必垦矣。
百县之治一形,则迂者不饰,代者不敢更其制,过而废者不能匿其举。过举不匿,则官无邪人。迂者不饰,代者不更 ,则官属少而民不劳。官无邪则民不敖,民不敖,则业不败。官属少 则征不烦,民不劳则农多日。农多日,征不烦,业不败,则草必垦矣 。
重关市之赋,则农恶商,商有疑惰之心。农恶商 ,商疑惰,则草必垦矣。
以商之口数使商,令之厮舆徒重者必当名,则农 逸而商劳。农逸则良田不荒,商劳则去来●送之礼无通于百县,则农民不饥,行不饰。农民不饥,行不饰,则公作必疾,而私作不荒,则农事必胜。农事必胜,则草必垦矣。
令送粮无得取僦,无得反庸;车牛舆重设,必当名。然则往速徕疾,则业不败农。业不败农,则草必垦矣。
无得为罪人请于吏而饟食之,则奸民无主。奸民无主,则为奸不勉。为奸不勉,则奸民无朴。奸民无朴,则农民不败 。农民不败,则草必垦矣。